نسترن صباغ زاده

داروها

بطور کلی ضد درد ها به دو دسته تقسیم میشوند :

۱. نارکوتیک ۲. غیر نارکوتیک

• نارکوتیک ها:
  تاثیر روی cnv فقط
  مثال: هیدروکدون و کودئین و مورفین سولفات

• غیر نارکوتیک ها:
  تاثیر روی پریفرال و cnv
  مثال: استامینوفن و nsaid (آسپیرین و ایبوپروفن و مفنامیک اسید و ناپروکسن و دیکلوفناک و پیروکسیکام)

• NO NSAID:

1. آسم و COPD - ریوی
2. پرکاری تیروئید
3. فشارخون بالا
4. کلیوی
5. کبدی
6. پیوند
7. دیابت
8. حاملگی
9. شیردهی (فقط آسپیرین ممنوعه)
10. کوآگلوپاتی - مشکلات خونی

مثال: کسیکه آسم دارد چون nsaid منع تجویز دارد پس به جای ایبوپروفن به عنوان ضد درد، استامينوفن تجویز میکنیم.

• تجویز ضد درد موثر:

• تجویز آنتی بیوتیک‌ موثر:

No ALLERGIC TO PENICILLIN OR AMPICILLIN

Orally

Amoxicillin and Ampicillin 2 gr (adult) 50 mg/kg (child)

IM,IV

Cefazoline and Ceftriazone 1 gr (adult) 50 mg/kg (child)

ALLERGIC TO PENICILLIN OR AMPICILLIN

Orally

Clindamycin 600 mg (adult) 20 mg/kg (child)

Cephalexin 2 gr (adult) 50 mg/kg (child)

Azithromycin and Clarithromycin 500 mg (adult) 15 mg/kg (child)

IM,IV

Cephazoline 1 gr(adult) 50mg/kg (child)

Ceftriazone and Clindamycin 600 mg (adult) 50 mg/kg (child)

ملاحظات در بارداری

• داروهای ممنوع در بارداری:

1. NSAID -بخصوص آسپرین و ایبوپروفن در سه ماه ی اخر که منجر به بسته شدن زود هنگام دریچه ی ductud anteriosus در جنین میشود
2. آرامبخش ها
3. گلیکوزیدها
4. کورتیکواستروئیدها
5. تتراسایکلین
6. کاربامازپین
7. هیدرات کلرال
8. کلردیازپوکساید
9. دیازپام و سایر بنزودیازپین
10. دیفن هیدرامین هیدروکلراید
11. مورفین
12. اکسید نیترو - در سه ماه ی دوم و سوم با حداقل اکسیژن ۵۰٪ مجاز است
13. پنتازولین هیدروکلرید
14. متوباربیتال
15. پرومتازین هیدروکلرید
16. کدئین

نکات:

Safe time اقدامات دندانپزشکی: سه ماه ی دوم و نیمه ی سه ماه ی سوم.

بطور کلی خطر تتراژنیک در جنین فقط مد نظر است پس از پوشش lead apron و thyroid collar هنگام رادیوگرافی استفاده شود و رادیوگرافی فقط در موارد لزوم و محدود به ناحیه ی مد نظر باشد و از تجویز داروهای ممنوعه خودداری شود.

بدلیل پر بودن رحم و فشار آن روی مثانه اجازه ی تخلیه ی مثانه به بیمار حین کار داد شود حتی به دفعات در صورت درخواست مریض.

بدلیل پر بودن رحم و فشار آن بر روی superior vena cava از پوزیشن طاق باز خوابیده پرهیز شود. پوزیشن باید fully left lateral - چرخش کامل به یک سمت باشد.

تجویز بی حسی بدون اپی نفرین باشد زیرا باعت delivery زودهنگام میشود.

پرلیوکائین - سیتانست باعث آسیب به جنین میشود.

ملاحظات دندانپزشکی در شیردهی

• دارو های ممنوع در شیردهی:

1. آمپی سیلین
2. آسپیرین
3. آتروپین
4. باربیتورات ها
5. هیدرات کلرال
6. کورتیکواستروئیدها
7. دیازپام
8. مترونیدازول (در بارداری اشکال نذاره)
9. پنی سیلین (در بارداری اشکال نذاره)
10. تتراسایکلین
11. پروپوکسی فن

• داروهایی که در بارداری ممنوعه اما در شیردهی okeye:

1. کدیین
2. پنتازولین

نکات مهم:

بعد از شیردهی دارو باید مصرف شود و تا چهار ساعت شیر ندهد.

فلوراید و آنتی هیستامین فقط در شیردهی مصرف شود.

- تو تقاص کارهاتو پس میدی.

- اشتباه می کنی! این دنیا کثافت تر از اون چیزیکه فکر می کنی، من نمیترسم برای اینکه به عدالت اعتقادی ندارم.

تو منو زنده نگهدار، در شب قهر سپیده
با یه آهنگ حماسی روی آخرین قصیده
تو منو زنده نگهدار، زیر استبداد و آوار
تو منو زنده نگهدار، با ترانه های بیدار
رنگ این سالهای آخر، رنگ نثر بوف کوره
مثل خودکشی صادق، از غم مرگ غروره

شعر: بوف کور از فرهاد عزیزی

نقاشی: آخرین ملودی از استانیسلاو بروسیلوف Stanislav Brusilov by The last melody

تشخیص اندو - پریو

کلاً ۵ نوع بیماری دارد:

1. اندو اولیه
2. پریو اولیه
3. اندو اولیه پریو ثانویه
4. پریو اولیه اندو ثانویه
5. ترکیبی حقیقی اندو پریو

عفونت از دو طریق میتواند خود را به اپکس برساند : پالپ و PDL

اگر شروع عفونت از دندان باشد، کلمه ی اندو اولیه بکار میبریم یعنی اول اندو درگیر شده است.

اگر شروع عفونت از پریوونتشیوم باشد، کلمه ی پریو اولیه بکار میبریم یعنی اول پریو درگیر شده است.

دندان و پریودونتشوم توسط کانال های جانبی با هم در ارتباطند پس اگر عفونت از دندان شروع شود میتواند گسترش یابد و پریودونتشویم را هم درگیر کند که میگوییم اندو اولیه پریو ثانویه .

و بر عکس اگر از پریو شروع شود و بتواند گسترش یابد و اندو را هم درگیر کند که میگوییم پریو اولیه اندو ثانویه.

بطور خلاصه:

عفونت از دندان شروع شده و محدود به آن هم هست و پریودونتشیوم را درگیر نکرده: اندو اولیه

عفونت از دندان شروع شده و پریودونتشیوم را درگیر کرده: اندو اولیه پریو ثانویه

عفونت از پریودونتشیوم شروع شده و محدود به آن هم هست و دندان را درگیر نکرده: پریو اولیه

عفونت از پریودونتشیوم شروع شده و دندان را درگیر کرده: پریو اولیه اندو ثانویه

در شرح حال بیمار بدنبال کلماتِ کلیدی باشید که نشانگر یک تشخیص بخصوص است. در واقع این کلماتِ کلیدی مثل قفل و کلید برای تشخیصِ خود هستند؛ در جدول زیر برای هر بیماری، ویژگی اش آورده شده و ویژگی کلیدی آن قرمز رنگ شده است.

⚠️ نکات:

• در تمامی بیماری ها پالپ نکروز است به جز پریو اولیه
• پالپ زنده = پریو اولیه
• رادیو لوسنسی از اپکس به سرویکال = اندو اولیه
• رادیولوسنسی از سرویکال به اپکس= پریو اولیه
• پاکتِ کَمَر باریک = اندو اولیه
• پاکتِ کَمَر پهن = پریو اولیه
• چرک = اندو اولیه پریو ثانویه
• رادیولوسنسی فورکا = اندو اولیه

مثال:

• خانمی ۲۸ ساله برای معاینه ی روتین به دندانپزشکی مراجعه کرده است، در بررسی رادیوگرافی دندان ۵ پایین چپِ بیمار مشکوک بود پس تست های حیاتی گرفته شد و دندان به تمامی تست ها پاسخ نداد و یک پاکت عمیقِ باریک یافت شد اما سولکوس لثه سالم است؛ تشخیص؟

پاسخ : اندو اولیه

توضیح: پاکت عمیقِ باریک نشانگر اندو اولیه است یعنی شروع بیماری از دندان بوده پس تشخیص اندو اولیه یا اندو اولیه پریو ثانویه است. در ادامه سوال میبینیم به لثه ی سالم اشاره شده پس بافت پریودونتشیوم هنوز درگیر نشده و محدود به دندان است پس گزینه ی اندو اولیه پریو ثانویه حذف میشود و جواب اندو اولیه است.

• آقایی ۳۸ ساله با درد و تورم مراجعه کرده است و در معاینه کلینیکی چرک مشاهده شده است و دندان به تست های حیاطی پاسخ نمیدهد و یک پاکت منفرد عریض تا اپکس هم مشاهده میشود؛ تشخیص؟

پاسخ: اندو اولیه پریو ثانویه

توضیح: چرک = اندو اولیه پریو ثانویه

تشخیص افتراقی در رادیولوژی

کیست ها کلاً به سه دسته تفسیم میشوند:

1. لوسنت
2. اپک
3. میکس

1. لوسنت

ما یک لوسنت دندانی داریم و یک لوسنت پری اپیکال

• لوسنت دندانی:

ابتدا مشخص کنید در کدام فک هست، فک بالا هست یا فک پایین و اینکه آیا در قدام هست یا نه!

اگر در قدام فک بالا بود، محتمل ترین تشخیص های افتراقی شامل:

کیست میانی کام

کیست نازوپالاتین (به شکل قلب)

کیست گلوبوماگریلاری (که بین کانین و لترال هست)

سودومِمبِرانوسیست (که مربوط به سینوس ماگزیلاست)

اگر در قدام فک پایین بود، محتمل ترین تشخیص های افتراقی شامل:

کیست میانی فک پایین (اگر یک خط فرضی را تجسم کنیم که فک پایین را به دو نیمه تقسیم کرده ، این کیست درست در وسط روی این خط بین سنترال هاست)

کیست پریودنتال طرفی (پالپ زنده است و نمایی از تحت فشار بودن دندانهای درگیر یا در تنگنا بودن مشاهده میشود)

کیست رادیکولار (پالپ نکروز است)

کیست های نامبرده برای قدام هستند و معمولا برای خلف نمیتوانند تشخیص افتراقی خوبی باشند، برای مثال اگر ما یک رادیولوسنسی در خلف فک بالا دیدیم ، نمیتوانیم کیست میانی فک بالا را به عنوان تشخیص افتراقی در نظر بگیریم چون این کیست، همیشه بین سنترال های فک بالاست !

حالا اگر کیست در قدام نبود یا اینکه در بین قدام و خلف یا در خلف بود ، از دسته ی کیست ها همگانی استفاده میکنیم ؛ منظور از کیست های همگانی این است که هم برای فک بالا و هم فک پایین پیدا میشوند و با اینکه بیشتر در خلف هستند اما در بین قدام و خلف یا حتی قدام هم میتوانند باشند:

کیست مالتیپل میولوما (پوست پرتغالی شکل)

کیست دنتی ژرس

کیست رزیجوان

ادنتوژنیک کراتوسیست

کیست آملوبلاستومای تک حفره

• لوسنت پری اپیکال

آدنوماتوئید ادنتوژنیک تومور (معمولا همراه با کانین نهفته ست)

سمنتواوسئوس دیسپلازی (معمولا در فک پاییک بین کانین و پره مولر اول ست)

کیست گرانولوم پری اپیکال

کیست اسکار پری اپیکال

این دو کیست به دنبال دندان کشیده شده هستند، یعنی وقتی رادیوگرافی را نگاه میکنیم متوجه حفره خالی دندانِ کشیده شده میشویم که حتی لامینا دورای آن هنوز هست و چون جراحی بدرستی صورت نگرفته مثل عدم کنترول نیروی واردشده ، عدم کنترول عفونت، عدم انجام ترمیم زخم و غیره... ایجاد شده اند.

کیست ضایعه ی استخوانی (تعریف معروف آن: استخوان غوطه ور در خون)

2. اپک

اپک ها فقط دندانی هستند، یعنی ما هیچ کیست اپکی را نمیتوانیم پیدا کنیم که منشا پری اپیکال داشته باشه، تمام کیست های پری اپیکال اکثرا لوسنت و مابقی میکس هستند و هرچی اپک هست منشا آن دندانی ست.

ساده ترین دسته هستند چون برای فک بالا و پایین و برای قدام و خلف و بین قدام-خلف با شش تا کیشت میشه تشخیص افتراقیش را جمع کرد:

ادنتوما (شایعتریت کیست منشا دندانی و حامل دندان )

سمنتوما

هاپرسمنتوسیست

استئیت اسکلروزان

فوکال سمنتواسئوس دیسپلازی (مثل یک گلوله برف بین سنترال های مندیبل)

3. میکس

اولین نکته در این بخش، امکان دوطرفه بودن ضایعه است، شاعترین دوطرفه ها:

چیروبیسم

پاژت

استئورادیو نکروز

حالا میریم سراغ مابیقی میکس ها، که میتوانند منشا دندانی و پری اپیکال و نئورولوژیک داشته باشند.

• میکس دندانی:

آملوبلاستومای چند حفره (حباب صابونی شکل یا لانه ی زنبور)

ژانت سل گرانولومای مرکزی

• میکس پری اپیکال:

دیپلازی فیبرو یک طرفه

کیست کندروسارکوما (منشا غضروفی)

کیست استئوسارکوما (منشا استخوانی)

• میکس نئورولوژیک:

همانژیوما ( همان کیست ارثی که کودک با birth mark قرمز روی صورت متولد میشود)

لمفانژیوما (شایعترین مکان آن anterior 2/3 of tongue هست که همراه با macroglssia ست)

نئوروما

⚠️ نکات - اوناییکه اسمشون شبیه رو قاطی نکن!

کیست هایی هستند که نام های مشابهی دارند اما در یک دسته بندی نیستد، برای مثال سمنتواسئوس دیسپلازی یک لونست پری اپیکال بین کانین وپره مولر فک پایین است اما فوکال سمنتو اسئوس دیسملازی منشاش دندانی و اپک بین سنترال های فک پایین است.

اینطور یاد داشته باشید که فوکال سمنتواسئوس دیسپلازی (اپک دندانی)، فوکال اسمش را بردارید میشود = > سمنتواسئوس دیسپلازی ( که لوسنت پری اپیکال هست)

• کیست ها نامبره شده با نام مشابه:

دیپلازی فیبرو یک طرفه (میکس پری اپیکال)

فوکال سمنتواسئوس دیپلازی (اپک دندانی)

سمنتواسئوس دیپلازی (لوسنت پری اپیکال)

آملوبلاستومای تک حفره (لوسنت دندانی)

آملوبلاستومای چند حفره (میکس دندانی)

⚠️ حالا چطور بفهمیم منشا کیست چیه؟

• اگر کیست بین دندان ها بود منشاش دندانی ست و اگر کیست سمتِ اپکس و پایین تر از آن بود منشاش پری اپیکال ست.

• اگر کیست بالای کانال عصب اینفریور آلوئولار بود منشاش دندانی ست و اگر پایین کانال بود منشاش پری اپیکال ست و اگر داخل کانال بود منشاش نئورولوژیک ست.

مثال بالای کانال:

مثال پایین کانال:

مثال داخل کانال:

• کیست داخل کانال عصب اینفریور آلوئولار :

کانال در ابتدا اندازه ی طبیعی خودش را داشته اما یکباره بزرگ میشه و دوباره به اندازه طبیعیش بر میگرده، این یعنی کیست داخل کانال تشکیل شده و همونجا هم بزرگ شده است که باعث گشادشدگی کانال میشود و به اصطلاح کانال را متسع کرده یا اتساع کانال رخ داده است، پس حدود کانال تغییر میکند و چون از داخل کانال nerve رَد میشه پس منشاش نئورولوژیک ست. مثالش:

همانژیوما

لمفانژیوما

نئوروما

• کیست بالای کانال عصب اینفریور آلوئولار :

بالای کانال، دندان هست پس منشا کیستی هم که بالای کاناله میشود دندانی که برای تشخیص افتراقی آن میتوان از دسته بندی های لوسنت دندانی، اپک دندانی، میکس دندانی استفاده کرد.

• کیست زیر کانال عصب اینفریور آلوئولار / استافن :

کیست دیگر با دندان در ارتباط نیست چون کانال، دندان و کیست رو از هم جدا کرده است پس منشاش پری اپیکال ست.

شایعترین کیستی که زیر کانال عصب اینفریور آلوئولار قرار میگیرد استافن است

• بطور خلاصه :

۱. کیست منشا دندانی

لوسنت - اپک - میکس

* اپک ها فقط دندانی هستند

مکان = بین دندانها + بالای کانال عصب اینفریور آلوئولار

۲. کیست منشا پری اپیکال

لوسنت - میکس

*اپک ندارد

مکان = اطراف اپک و پایین تر از اون (تشخیص افتراقی استفاده از دسته بندی های لوسنت پری اپیکال و میکس پری اپیکال) + زیر کانال عصب اینفریور آلوئولار (استافن)

۳. منشا نئورولوژیک

میکس

* اپک و لوسنت ندارد

مکان: داخل داخل کانال عصب اینفریور آلوئولار

عکسها:

• Median palatal cyst

• Nasopalatine duct cyst

• Globulomaxillary cyst

• Maxillary sinus cyst

• Multiple myeloma

• Dentigerous cyst

• Residual cyst

• Odontogenic keratocyst

• Ameloblastoma

• Adenomatoid odontogenic tumor

• Cemento-osseous dysplasia

• Periapical Scar & Granulom cyst

• Simple bone cyst

• Odontoma

• Cementoblastoma

• Hypercementosis

• Condensing Osteitis

• Focal cementooseous displasy

• Chondrosarcoma

• Osteogenic sarcoma

منابع:

کتاب ملی دندانپزشکی رادیولوژی

کتاب وایت فرو

گرد آوردنده: نسترن صباغ زاده

The Veiled Virgin اثر Giovanni Strazza

مجسمه باکره محجبه با ظرافت چشمگیر که حتی قادر به از بین بردن نفس کسی است که تصوری از هنر ندارد.

نشانگر حضرت مریم در زیر پوشش با چشمانی بسته و سر به سمت پایین با آرامش در حال دعا کردن

Ecstasy of Saint Teresa

مجسمه خلسه سنت ترزا اثر جان لورنتسو برنینی (مجسمه ساز اهل ایتالیا و مجسمه واقع در رم)

ساخته شده بر اساس روایت قدیسه ترزا از خلسه آسمانی خود

" دردی بی رحمانه از سوی فرشته مهربان و رهایی شیرین از درد "

The Great Sphinx of Giza

ابوالهول بزرگ جیزه به معنی پدر ترس، غول افسانه‌ای مصر باستان است.

ابوالهول موجود افسانه‌ای مخلوطی از انسان و حیوان با پیکری ازشیر، مزیّن به بال‌های عقاب و دارای سری شبیه سر انسان با پوشش زنان زمان مصر باستان است. این موجود افسانه‌ای کسانی را که موفق به حل معمّای او نمی‌شدند را می‌کشت و در نظر مصریان باستان مظهر آفتاب محسوب می‌شد یعنی اعتقاد داشتند که خورشید از عوامل سعادت آور زندگیست و با پرستش این مجسمه آفتاب بر ظلمت و تباهی پیروز میشود.

این تندیس بزرگترین سازه سنگی ساخته شده توسط انسان بر زمین است.

از مجسمه ابوالهول با نام «نگهبان اهرام» یاد می‌شود.